گونه‌شناسی جریان‌شناسی‌های فکری-فرهنگی در ایران معاصر

نویسنده

دانشجوی دکتری سیاستگذاری فرهنگی دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام

چکیده

جریان‌های فکری-فرهنگی هر کدام به اعتباری جریان نامیده شده‌اند؛‌ این اعتبار ناشی از آرای آنان، کنش‌گران مطرح، تاثیرات عینی در صحنه اجتماع، گروه‌های حامی و... است، اما با کدامین معیار یا براساس کدام مقسمی، می‌توان تصویری از فضای نظری جامعه ایران در سده اخیر به‌دست داد. این پرسش اصلی مقاله حاضر است که تلاش شده با استفاده از منابع مختلف، اصلی‌ترین مبانی یا مبادی تفکیک و تقسیم‌ جریان‌های فرهنگی کشور را روشن کند و در نتیجه مدعی است که جریان‌شناسی معاصر در ایران ذیل این شکاف‌ها یا مسائل قابل احضا و دسته‌بندی هستند: دین، هویت، سنت و تجدد، روشن‌فکری، حکومت دینی (اسلام سیاسی) و فرهنگ.

کلیدواژه‌ها


  1. اسمیت، فیلیپ (1387). درآمدی بر نظریه‌های فرهنگی. ترجمه: حسن پویان. تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی
  2. بشیریه، حسین (1376). تجدد: غیریت‌ها و محدودیت‌ها. ماه‌نامه نقد و نظر. سال سوم، ش 2 و 3، بهار و تابستان 1376، صص 482-493
  3. برزین، سعید (1377). جناح‌بندی سیاسی در ایران. تهران: مرکز
  4. پارسانیا، حمید (1386). هفت موج اصلاحات. قم: بوستان کتاب
  5. پارسانیا، حمید (1386). حدیث پیمانه. قم: معارف
  6. حجاریان، سعید (1376). گونه‌شناسی جریان‌های روشن‌فکری ایران معاصر. فصل‌نامه نامه پژوهش. شماره 7، صص 23-40
  7. خسروپناه، عبدالحسین (1387). آسیب‌شناسی دین‌پژوهی معاصر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
  8. خسروپناه، عبدالحسین (1388). جریان‌شناسی فکری ایران معاصر. قم: موسسه فرهنگی حکمت نوین اسلامی
  9. صالحی، سیدعباس (1382). جریان‌شناسی فکری-فرهنگی در ایران. فصل‌نامه فلسفه، کلام و عرفان. زمستان 1382، شماره 12، صص 134-140
  10. رجایی، فرهنگ (1386). مشکله هویت ایرانیان امروز. تهران: نی
  11. رحمانی، تقی (1384). نقش بینش‌ها و روش‌شناسی جریان‌های سیاسی. ماه‌نامه چشم‌انداز ایران. آبان و آذر 1384. صص 24-44
  12. رشاد، علی‌اکبر (1388). دین‌پژوهی معاصر. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
  13. رهدار، احمد (1384). علت موضع‌گیری علمای شیعه در برابر غرب. ماه‌نامه رواق‌اندیشه. شماره 48. آذر 1384. صص 3-27
  14. رهبری، مهدی (1388). انقلاب مشروطه و رویارویی ایرانیان با چهره ژانوسی تجدد. فصل‌نامه سیاست. دوره 39، شماره 1، بهار 1388، صص 151-173
  15. سبحانی، محمدتقی (1385). درآمدی بر جریان‌شناسی اندیشه اجتماعی دینی در ایران معاصر. فصل‌نامه نقد و نظر. سال دوازدهم، شماره اول و دوم، صص 218-282
  16. سرایی، حسن و نوروز هاشم‌زهی (1381). شرایط اجتماعی و گفتمان‌های روشن‌فکری در آستانه انقلاب مشروطه. فصل‌نامه جامعه‌شناسی ایران. دوره چهارم، شماره 3، 1381، صص 81-114
  17. سریع‌القلم، محمود (1383). پارادوکس هویت در ایران؛ تقابل لیبرالیسم و اسلام در مجموعه مقالات هویت در ایران. تهران:‌پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی
  18. شرفی، محمدرضا (1385). بحران هویت فرهنگی در ایران و پی‌آمد‌های آن. فصل‌نامه روان‌شناسی و علوم تربیتی. شماره 3 و4، سال 36، 1385، صص 45-60
  19. صدرا، علیرضا و محمد پزشکی (1388). گفتارهای سیاسی جهان فرهنگی جدید ایران. فصل‌نامه سیاست. دوره 39، شماره 3، پاییز 1388، صص 267-289
  20. صوفی‌نیارکی، ‌تقی (1382). سفرنامه‌ها نخستین بازتاب‌ها در مواجهه با غرب جدید. فصل‌نامه آموزه. بهار 1382. شماره 2، صص 157-182
  21. طالقانی، سیدعلی (1382). ترمینولوژی جریان‌شناسی فرهنگی. ماه‌نامه حوزه. آذر و دی 1382، شماره 119، صص 9-62
  22. علوی‌تبار، علی‌رضا (1375). روشن‌فکری و روشن‌فکری دینی در ایران. ماه‌نامه کیان. شماره 34، دی و بهمن 1375، صص 38-43
  23. علوی‌تبار، علی‌رضا (1376). روشن‌فکران ایرانی، مدرنیته و غرب. ماه‌نامه کیان. شماره 36، اردی‌بهشت و خرداد 1376، صص 22-25
  24. کچویان، حسین (1386). تطورات گفتمان‌های هویتی ایران. تهران: نی
  25. مریجی، شمس الله (1386). بازشناسی جریان‌های روشن فکری در ایران. فصل‌نامه علوم سیاسی. بهار 1386، شماره 37، صص 45-70
  26. منصورنژاد، محمد (1383). جریان‌شناسی فکری پیرامون جمهوری اسلامی؛ ره‌یافت انتقادی. فصل‌نامه پژوهشی دانشگاه امام صادق (علیه‌السلام). پاییز 1383، شماره 23، صص143-158
  27. منصورنژاد، محمد (1384). متغیرها و شاخص‌های جریان‌شناسی سیاسی. فصل‌نامه علوم سیاسی. شماره 30
  28. میراحمدی، منصور و حمید سجادی (1387). بنیان‌های نظری گسست از سنت در جریان نواندیشی دینی در ایران. فصل‌نامه دانش سیاسی. سال چهارم، شماره اول، بهار و تابستان 1387، صص 181-213
  29. میرباقری، سیدمحمدمهدی (1385). گونه‌شناسی کلان جریان‌های فرهنگی معاصر در نسبت بین دین و مدرنیته. روزنامه کیهان. 16 آبان 1385
  30. میرباقری، سیدمحمدمهدی (1388). تحلیل فتنه اخیر در آیینه فرهنگ. روزنامه ایران. اسفند 1388
  31. میرسلیم، مصطفی (1389). جریان‌شناسی فرهنگی بعد از انقلاب اسلامی ایران. تهران: باز
  32. نجفی، موسی (1380). رهیافتی مقایسه‌ای به جریان اندیشه‌های اصلاح‌طلب عصر مشروطیت و تطبیق آن با جامعه امروز ایران. ماه‌نامه اندیشه حوزه. خرداد و تیر 1380، شماره 28، صص 107-152
  33. نصر، سیدحسین (1352). زمینه فکری برخورد فرهنگ و تمدن ایران و غرب. ماه‌نامه یغما. اردیبهشت 1352. شماره 296، صص 65-71