الگوی ارتباطات انسانی مطلوب در فرهنگ اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکتری فرهنگ و ارتباطات، دانشگاه باقرالعلوم(ع)

چکیده

برخی نظریات به نقش برجستة ارتباطات و نقش‌آفرینی آن‌ در پیدایش، حفظ یا تحوّل و انتقال فرهنگ اشاره می‌‌کنند. در ابعاد گوناگون سیاست‌گذاری فرهنگی نیز لازم است به این مقوله توجه جدّی‌تری بشود. این مقاله درصدد است با تبیین اهمیت و جایگاه ارتباطات در تحقق فرهنگ دینی، به ارائة ابعاد کلی الگوی ارتباطات انسانی ـ اسلامی بپردازد. بدین منظور، با روش کیفی- تحلیلی، ضمن بازخوانی نقش ارتباطات در فرهنگ دینی، محوریت توحید و ولایت در ارتباطات انسانی مطلوب دینی تبیین می‌گردد. بر اساس تحلیل این نوشتار، توحید محور اصلی نظام معنایی فرهنگ دینی است و بدین‌روی، ابعاد گوناگون ارتباطات نیز باید در جهت تحقق آن ترسیم شود. از سوی دیگر، چون ولایت ظرف تحقق توحید است، ارتباطات مطلوب دینی باید با توجه به درجة دین‌داری افراد و تولّا و تبرّا شکل گرفته، بر اساس آن اجرا شود و سایر حیثیات مخاطب و ساحاتی که ارتباط در آن محقق می‌شود به عنوان قیودی بر آن ملاحظه شود. با توجه به جایگاه برجستة ارتباطات در تحقق فرهنگ دینی، لازم است این مسئله در مراحل گوناگون سیاست‌گذاری و آموزش عمومی جامعه مدّ نظر سیاست‌گذاران قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


  1. قرآن کریم.
  2. صدوق محمّد بن علی إبن بابویه، 1380، علل الشرائع، ترجمة سید محمّد جواد ذهنى تهرانى‏، قم، مؤمنین. ‏
  3. ـــــــــــــــــــــــــــــــ ، 1413ق، من لایحضره الفقیه، تصحیح علی اکبر غفّاری، چ دوم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
  4. سید ابن طاووس، على بن موسى، 1400ق، الطرائف فی معرفة مذاهب الطوائف، قم، .
  5. اسپردلی، جیمز پ. و دیوید مک‌کوردی، 1372، پژوهش فرهنگی؛ مردم‌نگاری در جوامع پیچیده، ترجمة بیوک محمدی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  6. اسمیت، فیلیپ، 1387، درآمدی بر نظریة فرهنگی، ترجمة حسن پویان، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
  7. باهنر، ناصر، 1386، رسانه‌ها و دین: از رسانه‌های سنتی تا تلویزیون، تهران، سروش.
  8. برتون‌، رولان، 1380، قوم شناسی سیاسی‌، ترجمة ناصر فکوهی‌، تهران، نشر نی.
  9. برقی، احمد بن محمد، 1371، المحاسن، چ دوم، قم، دارالکتب الاسلامیه.
  10. پارسانیا، حمید، 1384، فرهنگ؛ طول، عرض، عمق: مروری بر ظرافت‌‌های مدیریت فرهنگی، ماهنامه سوره، ش19.
  11. ـــــــــــــ ، 1390، نسبت علم و فرهنگ، در روش‌شناسی انتقادی حکمت صدرایی، قم، کتاب فردا.
  12. ـــــــــــــ ، 1387، نسبت علم و فرهنگ، فصلنامه راهبرد فرهنگ، ش 2.
  13. جوادی آملی، عبدالله، 1388، جامعه در قرآن، قم، اسراء.
  14. ـــــــــــ ، 1386، ادب فنای مقربان (شرح زیارت جامعة کبیره)، قم، اسراء.
  15. حرّ عاملی، محمّد بن حسن، 1385، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، بیروت، مؤسسة آل البیت.
  16. حسن‌زاده آملی، حسن و مهدی الهی قمشه‌ای، 1385، ده مقاله در حکمت عملی یا اخلاق مرتضوی، صد کلام از کلمات قصار سید الموحدین امیرالمؤمنین امام علی7، قم، الف لام میم.
  17. مفید، محمّد بن محمد، 1413ق، الإختصاص‏، قم، نشر المؤتمر العالمى لالفیة الشیخ المفید.
  18. راتناواتی، محداسرف. 1380، عوارض فرهنگی آموزش زبان انگلیسی به عنوان زبان دوم یا زبان خارجی، ترجمة عبدالرزاق حیاتی، نامة فرهنگ، ش 39.
  19. رائو، ویجاریندرا و مایکل والتون، 1388، فرهنگ و کنش عمومی، ترجمة علی بختیاری‌زاده، تهران، پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
  20. روح‏الامینى، محمود، 1372، زمینة فرهنگ‌شناسى، تألیفى در انسان‌شناسى فرهنگى و مردم‌شناسى، تهران، عطّار.
  21. ساروخانی، باقر، 1381، جامعه‌شناسی ارتباطات، تهران، اطلاعات.
  22. شریف رضی، محمّد حسین، 1414 ق، نهج البلاغه، قم، ؟.
  23. طباطبائی، سید محمدحسین، 1385، تفسیر المیزان، ترجمه سیّد محمّد باقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  24. ـــــــــــــــــــــــــ ، 1383، سنن النبی صلی الله علیه و آله (آداب زندگی پیامبر صلی الله علیه و آله ترجمة لطیف راشدی، قم، انتشارات وحدت بخش.
  25. طوسى، محمد بن حسن، 1414ق، الأمالی، تصحیح مؤسسة البعثه، قم، دار الثقافه.
  26. علم‌الهدی، عبدالرسول، 1391، ارتباط عفیفانه در تلویزیون و سینما، تهران، دانشگاه امام صادق7.
  27. فرقانی، محمّدمهدی، 1382، درآمدی بر ارتباطات انسانی در ایران، تهران، مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
  28. فیاض، ابراهیم، 1389، ایران آینده به سوی الگویی مردم‌شناختی برای ابرقدرتی ایران، چ دوم، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و هنر و ارتباطات.
  29. ــــــــــــ ، 1389، تعامل دین، فرهنگ و ارتباطات: نگاهی مردم شناختی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی.
  30. کلینى، محمّد بن یعقوب، 1407ق، الکافی، چ چهارم، تهران، الإسلامیه.
  31. کوئن، بروس، 1388، درآمدی به جامعه شناسی، ترجمة محسن ثلاثی، تهران، توتیا.
  32. گرانپایه، بهروز، 1377، فرهنگ و جامعه (چند دیدگاه تحلیلی دربارة فرهنگ عمومی)، تهران، شریف.
  33. مجلسى، محمد باقر، 1403ق، بحار الأنوار، چ دوم، بیروت،‏ دار إحیاء التراث العربی.
  34. محسنیان‌راد، مهدی، 1391، ارتباطات انسانی، تهران، سمت.
  35. ـــــــــــــــــ ، 1392، ارتباط‌شناسی ارتباطات انسانی(میان فردی، گروهی و جمعی)، چ سیزدهم، تهران، سروش.
  36. مطهّری، مرتضی، 1381، ولاءها و ولایت‌ها، تهران، صدرا.
  37. ــــــــــــــ ، 1388، سیرة نبوی، تهران، صدرا.
  38. نوری، حسین، 1408، مستدرک الوسائل، قم، مؤسسه آل البیت:.
  39. هابرماس، یورگن، 1384، نظریة کنش ارتباطی، ترجمة کمال پولادی، تهران، روزنامة ایران،
  40. یحیایی ایله‌ای، احمد و مهرداد تاوتلی، 1385، تشریفات هتل، تهران، آذربرزین.

41.Matusitz, Jonathan, 2007, "The Implications of the Internet for Human Communication", JITI. Journal of Information Technology Impact, Vol. 7, No. 1.

42.Stephen W. Littlejohn, Karen A. Foss, 2009, editors Encyclopedia of Communication Theory.